Η φλεβική θρόμβωση είναι μια πάθηση που ορίζεται από τον σχηματισμό ενός θρόμβου αίματος μέσα σε μια φλέβα του σώματός μας και κυρίως μέσα στο φλεβικό δίκτυο των κάτω άκρων. Αυτή η κατάσταση μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, από την επιπολής θρομβοφλεβίτιδα έως την εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, καθεμία εκ των οποίων κρύβει τους δικούς της κινδύνους κι επιπλοκές. Μεταξύ αυτών, η επιπολής φλεβική θρόμβωση χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, καθώς μπορεί να φαίνεται αθώα, αλλά ενίοτε οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα εάν δεν αντιμετωπιστεί με τον κατάλληλο τρόπο.
Κιρσοί και φλεβική θρόμβωση
Οι κιρσοί είναι διατεταμένες, ελικοειδείς φλέβες που εμφανίζονται στα κάτω άκρα. Αποτελούν εκδήλωση χρόνιας φλεβικής ανεπάρκειας, κατά την οποία οι βαλβίδες μέσα στις φλέβες δεν λειτουργούν σωστά, οδηγώντας σε φλεβική υπέρταση και συγκέντρωση αίματος στα κάτω άκρα. Αυτή η στάση του αίματος στο εσωτερικό των φλεβών αποτελεί σημαντικό προδιαθεσικό παράγοντα για θρόμβωση.
Παρόλο που οι κιρσοί θεωρούνται λαθεμένα ως αισθητικό πρόβλημα, η πιθανότητα να εμφανίσουν φλεβική θρόμβωση τους καθιστά σημαντικό θέμα υγείας. Οι μεταβαλλόμενες αιμοδυναμικές συνθήκες σε αυτές τις φλέβες δημιουργούν ένα περιβάλλον ευνοϊκό για τον σχηματισμό θρόμβου, ιδιαίτερα στις επιπολής φλέβες. Η κατάσταση αυτή που προκύπτει είναι γνωστή ως επιπολής φλεβική θρόμβωση, η οποία, αν και γενικά λιγότερο επικίνδυνη από την εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, δε σημαίνει πως δεν εγκυμονεί κινδύνους.
Επιπολής φλεβική θρόμβωση και κίνδυνοι που εγκυμονεί
Η επιπολής φλεβική θρόμβωση αναφέρεται στον σχηματισμό θρόμβου στις επιπολής φλέβες στα κάτω άκρα. Αυτή η κατάσταση, αν και μπορεί να εμφανιστεί χωρίς ξεκάθαρη αιτία, σχεδόν πάντα συνυπάρχουν κιρσοί και φλεβική ανεπάρκεια. Συχνά θεωρείται μια σχετικά ακίνδυνη κατάσταση επειδή οι εμπλεκόμενες φλέβες ονομάζονται «επιφανειακές». Παρ’ ολ’ αυτά σε συγκεκριμένα ανατομικά σημεία συνδέονται άμεσα και ευρέως (λόγω ανεπάρκειας) με το εν τω βάθει φλεβικό δίκτυο – το γεγονός αυτό είναι και που σημείο που απαιτεί προσοχή.
Η επιπολής φλεβική θρόμβωση εμφανίζεται με συμπτώματα όπως τοπικός πόνος, διόγκωση, ερυθρότητα και αίσθηση θερμότητας κατά μήκος της πορείας της προσβεβλημένης φλέβας. Σε αντίθεση με την εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, όπου ο θρόμβος βρίσκεται στις εν τω βάθει φλέβες και φέρει κίνδυνο απόσπασης και μεταφοράς στους πνεύμονες (πνευμονική εμβολή), η επιπολής φλεβοθρόμβωση θεωρείται μέτριας επικινδυνότητας. Ωστόσο, πολλαπλές μελέτες έχουν δείξει ότι έως και το 15% των περιπτώσεων επιπολής φλεβικής θρόμβωσης, που σχετίζονται με κιρσούς, μπορεί να επεκταθούν στο εν τω βάθει φλεβικό σύστημα. Αυτή η επέκταση μετατρέπει μια φαινομενικά πιο απλή κατάσταση σε πηγή εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης και, στη συνέχεια, πνευμονικής εμβολής, που δύναται να γίνει απειλητική για τη ζωή.
Διαχείριση πάθησης
Καθώς η επιπολής φλεβική θρόμβωση δύναται να εξελιχθεί σε εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση ή πνευμονική εμβολή, είναι κρίσιμο να αναγνωριστεί και να αντιμετωπιστεί κατάλληλα σε αρχικά στάδια. Οι επιλογές θεραπείας περιλαμβάνουν:
- Συντηρητική αντιμετώπιση με ανύψωση του προσβεβλημένου άκρου, εφαρμογή ειδικών ελαστικών καλτσών συμπίεσης και χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Τα συντηρητικά αυτά μέτρα θεραπείας βοηθούν στη μείωση της φλεβικής στάσης και στη βελτίωση της ροής του αίματος, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο επέκτασης του θρόμβου.
- Χορήγηση αντιπηκτικής φαρμακευτικής αγωγής σε ασθενείς με επιπολής φλεβική θρόμβωση η οποία και μειώνει αποτελεσματικά τις επιπλοκές από τη νόσο.
- Άμεση ενδαγγειακή ελάχιστα επεμβατική αντιμετώπιση σε υποτροπιάζουσες ή ανθεκτικές στη συντηρητική θεραπεία περιπτώσεις ή τακτική σε αμέσως επόμενο χρόνο αντιμετώπιση στις περιπτώσεις που βελτιώνονται με τα παραπάνω μέσα. Η πιο σύγχρονη και ως επί τω πλείστων ανώδυνη τεχνική είναι η ενδοαυλική/ενδαγγειακή θεραπεία με λέιζερ, η οποία εξαλείφει το πρόβλημα άμεσα και αποτελεσματικά, χωρίς μεγάλες τομές, χωρίς πόνο και με αποκατάσταση της καθημερινής δραστηριότητας την ίδια ημέρα. Ο Αγγειοχειρουργός στο Νέο Ηράκλειο - Ενδαγγειακός Χειρουργός Δρ. Ευάγγελος Νικολόπουλος αντιμετωπίζει ενδαγγειακά με laser τη φλεβική θρόμβωση, προς αποφυγή δυσμενών επιπλοκών.
Πρόληψη και τακτικές εξετάσεις
Η πρόληψη της επιπολής φλεβικής θρόμβωσης και των επιπλοκών της απαιτεί μια συνδυαστική προσέγγιση. Οι ασθενείς με κιρσούς πρέπει να ενημερώνονται για τους κινδύνους που σχετίζονται με τη φλεβική στάση και τη σημασία της διατήρησης ενός ενεργού τρόπου ζωής. Η τακτική άσκηση, η διαχείριση του βάρους και η χρήση καλτσών διαβαθμισμένης συμπίεσης μπορούν να βοηθήσουν στην εξισορρόπηση της κατάστασης. Για άτομα με γνωστές διαταραχές υπερπηκτικότητας του αίματος ή με ιστορικό φλεβικής θρόμβωσης, μπορεί να απαιτούνται πιο επιθετικά μέτρα και ταχύτερη οριστική λύση του προβλήματος. Επίσης, ο υπερηχογραφικός έλεγχος της πάθησης κρίνεται αναγκαίος, ιδίως σε ασθενείς που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η φλεβική θρόμβωση στις επιφανειακές φλέβες δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμάται. Παρά τη φαινομενικά επιφανειακή της φύση, μπορεί να έχει σοβαρές επιπλοκές, συμπεριλαμβανομένης της εξέλιξης σε εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση και πνευμονική εμβολή. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η οριστική αντιμετώπιση σήμερα είναι ανώδυνη, ταχύτατη και με αποκατάσταση σε μία ημέρα.
Παράγοντες κινδύνου για εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση που οδηγούν σε πνευμονική εμβολή
Γενικότερα, υφίστανται αρκετοί παράγοντες κινδύνου που ευθύνονται για την εμφάνιση πνευμονικής εμβολής. Το τρίπτυχο που, παραδοσιακά, είναι υπεύθυνο κατά βάση για το σχηματισμό θρόμβων είναι η φλεβική στάση, η βλάβη του αγγειακού τοιχώματος και η κατάσταση υπερπηκτικότητας. Πρακτικά, όποιος παράγοντας συμβάλλει δυνητικά στην ανάπτυξη κάποιου από τα χαρακτηριστικά του τρίπτυχου, εντείνει ταυτόχρονα τον κίνδυνο εμφάνισης πνευμονικής εμβολής.
Η ανάπτυξη εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης σχετίζεται με κληρονομικούς παράγοντες κινδύνου από τη μια και με επίκτητους παράγοντες κινδύνου ή τρόπου ζωής από την άλλη. Ενδεικτικά σε αυτούς συγκαταλέγονται:
- Η παρατεταμένη ακινησία, είτε χρόνια είτε παροδική, όπως μετά από μια οσφυαλγία που απαιτεί ολιγοήμερη κατάκλιση, αποτελεί μια από τις καταστάσεις οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε φλεβική στάση. Η φλεβική στάση αυτή αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης ή και πνευμονικής εμβολής.
- Κάποια χειρουργική επέμβαση ή τραυματισμός: Οι χειρουργικές επεμβάσεις, ειδικά οι ορθοπεδικές και γυναικολογικές επεμβάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ενδοθηλιακή βλάβη, υπερπηκτικές καταστάσεις και φλεβική στάση.
- Κακοήθεια και θεραπεία καρκίνου: Η ίδια η παρουσία μερικών μορφών καρκίνου, αλλά και η σύγχρονη θεραπεία αυτού, όπως η χημειοθεραπεία ή η ορμονοθεραπεία συνδέονται έντονα με μια κατάσταση υπερπηκτικότητας και συνεπαγόμενου σχηματισμού θρόμβων αίματος κυρίως στα κάτω άκρα.
- Η περίοδος της εγκυμοσύνης και της λοχείας: Οι ορμονικές αλλαγές, η φλεβική συμπίεση από τη διαστελλόμενη μήτρα και οι διακυμάνσεις στα επίπεδα των ορμονών μετά τον τοκετό αυξάνουν τον κίνδυνο εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης.
- Η λήψη ορμονικών σκευασμάτων: τα αντισυλληπτικά χάπια και η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης
- η παχυσαρκία
- το κάπνισμα
- οι εκτεταμένοι κιρσοί των κάτω άκρων αποτελούν βασικό παράγοντα κακής φλεβικής κυκλοφορίας και αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα θρόμβωσης στο επιπολής και εν τω βάθει φλεβικό δίκτυο (ΑΥΤΟ ΝΑ ΜΠΕΙ ΤΡΙΤΟ)
- οι χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες όπως οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου και η ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Κληρονομικές διαταραχές του αίματος που συμβάλλουν στην υπερπηκτικότητα του αίματος (θρομβοφιλία).
- Αυτοάνοσες παθήσεις όπως ο συστημικός ερυθηματώδης λύκος
Συνέπειες πνευμονικής εμβολής
Εάν οι πνευμονικές αρτηρίες αποφραχθούν από έναν θρόμβο αίματος που έχει προέλθει από τα κάτω άκρα, παρεμποδίζεται η ορθή κυκλοφορία του αίματος στο τόσο σημαντικό αυτό όργανο. Μάλιστα, σε περίπτωση που η απόφραξη προκαλείται από πολλαπλούς θρόμβους αίματος και αφορά τουλάχιστον δύο κύριους κλάδους της πνευμονικής αρτηρίας ή εμφανίζεται υπόταση, τότε γίνεται λόγος για μαζική πνευμονική εμβολή. Σε κάθε περίπτωση, η πάθηση αντιμετωπίζεται ως επείγον περιστατικό, καθώς προκαλεί οξεία και επικίνδυνη μείωση της ροής του αίματος στους πνεύμονες. Η μείωση αυτή μπορεί να προκαλέσει νέκρωση τμήματος του πνεύμονα, να ελαττώσει άμεσα τα επίπεδα του οξυγόνου στο αίμα ή και τελικά να συμβάλλει στην εμφάνιση βλαβών σε άλλα όργανα. Σε περίπτωση μαζικής πνευμονικής εμβολής ή μεγάλου μεγέθους θρόμβων, εμφανίζεται αδυναμία λειτουργίας των πνευμόνων και της καρδιάς, η οποία οδηγεί σε θάνατο. Ευτυχώς, οι πιθανότητες επιβίωσης από πνευμονική εμβολή αυξάνονται εάν πραγματοποιηθεί έγκαιρη, διάγνωση και στοχευμένη θεραπεία. Σήμερα εκτός από τη φαρμακευτική αντιμετώπιση της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης και πνευμονικής εμβολής έχουμε και εξαιρετικά ενδαγγειακά και ελάχιστα επεμβατικά μέσα σε ένα ευρύ φάσμα από την τοποθέτηση ειδικών φίλτρων κάτω κοίλης φλέβας και ειδικών φλεβικών stent για αποφυγή θρομβώσεων έως επείγουσα θρομβόλυση με στόχο την επιβίωση βαριών περιπτώσεων πνευμονικής εμβολής. Ο Αγγειοχειρουργός στο Νέο Ηράκλειο Δρ. Ευάγγελος Νικολόπουλος αντιμετωπίζει καταλλήλως την εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, τόσο φαρμακευτικά, όσο και επεμβατικά, προκειμένου να προληφθούν επικίνδυνες για τη ζωή του ασθενούς επιπλοκές όπως η πνευμονική εμβολή.