Η πνευμονική εμβολή (ΠΕ) αντιπροσωπεύει μια κρίσιμη και δυνητικά θανατηφόρα κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την απόφραξη των πνευμονικών αρτηριών από θρόμβους αίματος, που συνήθως προέρχονται από τις εν τω βάθει φλέβες των κάτω άκρων. Ο σχηματισμός θρόμβων αίματος στις εν τω βάθει φλέβες των κάτω άκρων (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, deep vein thrombosis, DVT), ευθύνεται σε εκτεταμένο βαθμό για την εκδήλωση πνευμονικής εμβολής. Η παθοφυσιολογία της πνευμονικής εμβολής τυπικά περιλαμβάνει την αποκόλληση ενός θρόμβου που σχηματίζεται στις περιφερικές φλέβες, κυρίως στο εν τω βάθει φλεβικό δίκτυο των κάτω άκρων, αλλά και στο επιφανειακό, και τη μεταφορά του μέσω της κυκλοφορίας του αίματος στις αρτηρίες των πνευμόνων, προκαλώντας αγγειακή απόφραξη. Αυτό το συμβάν οδηγεί σε δυσμενείς επιπτώσεις όπως μειωμένη οξυγόνωση, καρδιακή ή αναπνευστική ανεπάρκεια αλλά και αιφνίδιο θάνατο, εάν δεν ανευρεθεί και αντιμετωπιστεί εγκαίρως.
Παράγοντες κινδύνου για εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση που οδηγούν σε πνευμονική εμβολή
Γενικότερα, υφίστανται αρκετοί παράγοντες κινδύνου που ευθύνονται για την εμφάνιση πνευμονικής εμβολής. Το τρίπτυχο που, παραδοσιακά, είναι υπεύθυνο κατά βάση για το σχηματισμό θρόμβων είναι η φλεβική στάση, η βλάβη του αγγειακού τοιχώματος και η κατάσταση υπερπηκτικότητας. Πρακτικά, όποιος παράγοντας συμβάλλει δυνητικά στην ανάπτυξη κάποιου από τα χαρακτηριστικά του τρίπτυχου, εντείνει ταυτόχρονα τον κίνδυνο εμφάνισης πνευμονικής εμβολής.
Η ανάπτυξη εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης σχετίζεται με κληρονομικούς παράγοντες κινδύνου από τη μια και με επίκτητους παράγοντες κινδύνου ή τρόπου ζωής από την άλλη. Ενδεικτικά σε αυτούς συγκαταλέγονται:
- Η παρατεταμένη ακινησία, είτε χρόνια είτε παροδική, όπως μετά από μια οσφυαλγία που απαιτεί ολιγοήμερη κατάκλιση, αποτελεί μια από τις καταστάσεις οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε φλεβική στάση. Η φλεβική στάση αυτή αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης ή και πνευμονικής εμβολής.
- Κάποια χειρουργική επέμβαση ή τραυματισμός: Οι χειρουργικές επεμβάσεις, ειδικά οι ορθοπεδικές και γυναικολογικές επεμβάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ενδοθηλιακή βλάβη, υπερπηκτικές καταστάσεις και φλεβική στάση.
- Κακοήθεια και θεραπεία καρκίνου: Η ίδια η παρουσία μερικών μορφών καρκίνου, αλλά και η σύγχρονη θεραπεία αυτού, όπως η χημειοθεραπεία ή η ορμονοθεραπεία συνδέονται έντονα με μια κατάσταση υπερπηκτικότητας και συνεπαγόμενου σχηματισμού θρόμβων αίματος κυρίως στα κάτω άκρα.
- Η περίοδος της εγκυμοσύνης και της λοχείας: Οι ορμονικές αλλαγές, η φλεβική συμπίεση από τη διαστελλόμενη μήτρα και οι διακυμάνσεις στα επίπεδα των ορμονών μετά τον τοκετό αυξάνουν τον κίνδυνο εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης.
- Η λήψη ορμονικών σκευασμάτων: τα αντισυλληπτικά χάπια και η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης
- η παχυσαρκία
- το κάπνισμα
- οι εκτεταμένοι κιρσοί των κάτω άκρων αποτελούν βασικό παράγοντα κακής φλεβικής κυκλοφορίας και αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα θρόμβωσης στο επιπολής και εν τω βάθει φλεβικό δίκτυο (ΑΥΤΟ ΝΑ ΜΠΕΙ ΤΡΙΤΟ)
- οι χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες όπως οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου και η ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Κληρονομικές διαταραχές του αίματος που συμβάλλουν στην υπερπηκτικότητα του αίματος (θρομβοφιλία).
- Αυτοάνοσες παθήσεις όπως ο συστημικός ερυθηματώδης λύκος
Συνέπειες πνευμονικής εμβολής
Εάν οι πνευμονικές αρτηρίες αποφραχθούν από έναν θρόμβο αίματος που έχει προέλθει από τα κάτω άκρα, παρεμποδίζεται η ορθή κυκλοφορία του αίματος στο τόσο σημαντικό αυτό όργανο. Μάλιστα, σε περίπτωση που η απόφραξη προκαλείται από πολλαπλούς θρόμβους αίματος και αφορά τουλάχιστον δύο κύριους κλάδους της πνευμονικής αρτηρίας ή εμφανίζεται υπόταση, τότε γίνεται λόγος για μαζική πνευμονική εμβολή. Σε κάθε περίπτωση, η πάθηση αντιμετωπίζεται ως επείγον περιστατικό, καθώς προκαλεί οξεία και επικίνδυνη μείωση της ροής του αίματος στους πνεύμονες. Η μείωση αυτή μπορεί να προκαλέσει νέκρωση τμήματος του πνεύμονα, να ελαττώσει άμεσα τα επίπεδα του οξυγόνου στο αίμα ή και τελικά να συμβάλλει στην εμφάνιση βλαβών σε άλλα όργανα. Σε περίπτωση μαζικής πνευμονικής εμβολής ή μεγάλου μεγέθους θρόμβων, εμφανίζεται αδυναμία λειτουργίας των πνευμόνων και της καρδιάς, η οποία οδηγεί σε θάνατο. Ευτυχώς, οι πιθανότητες επιβίωσης από πνευμονική εμβολή αυξάνονται εάν πραγματοποιηθεί έγκαιρη, διάγνωση και στοχευμένη θεραπεία. Σήμερα εκτός από τη φαρμακευτική αντιμετώπιση της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης και πνευμονικής εμβολής έχουμε και εξαιρετικά ενδαγγειακά και ελάχιστα επεμβατικά μέσα σε ένα ευρύ φάσμα από την τοποθέτηση ειδικών φίλτρων κάτω κοίλης φλέβας και ειδικών φλεβικών stent για αποφυγή θρομβώσεων έως επείγουσα θρομβόλυση με στόχο την επιβίωση βαριών περιπτώσεων πνευμονικής εμβολής. Ο Αγγειοχειρουργός στο Νέο Ηράκλειο Δρ. Ευάγγελος Νικολόπουλος αντιμετωπίζει καταλλήλως την εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, τόσο φαρμακευτικά, όσο και επεμβατικά, προκειμένου να προληφθούν επικίνδυνες για τη ζωή του ασθενούς επιπλοκές όπως η πνευμονική εμβολή.