Οι καρωτίδες αρτηρίες συνιστούν τα κύρια αγγεία που είναι υπεύθυνα για την αιμάτωση του εγκεφάλου. Ξεκινούν την πορεία τους από την αορτή, συνεχίζουν κατά μήκος της πλάγιας τραχηλικής χώρας και καταλήγουν μέσα από το κρανίο, στον εγκέφαλο. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, το τοίχωμα των αρτηριών είναι λείο ώστε να διευκολύνει την απρόσκοπτη τροφοδότηση του εγκεφάλου με αίμα. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου μπορεί να αναπτυχθεί μια μη φυσιολογική προβολή που αποκαλείται αθηρωματική πλάκα. Αυτή η πλάκα αποτελείται από χοληστερόλη, ασβέστιο και ινώδη ιστό. Αυτή η διαδικασία συσσώρευσης αθηρωματικής πλάκας στα τοιχώματα των αρτηριών ονομάζεται αθηροσκλήρωση ή σκλήρυνση των αρτηριών. Με τη σειρά της, αυτή προκαλεί τη στένωση ή την απόφραξη των καρωτίδων αρτηριών καθώς η αθηρωματική πλάκα στα τοιχώματά τους με το χρόνο διογκώνεται. Η πάθηση αυτή ονομάζεται και καρωτιδική νόσος. Δυσάρεστο απότοκο της στένωσης των καρωτίδων είναι η αιφνίδια ελάττωση της παροχής αίματος στον εγκέφαλο και συνεπώς ο δυνητικός κίνδυνος εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου.
Πού οφείλεται η στένωση καρωτίδων αρτηριών;
Αρκετοί παράγοντες κινδύνου συμβάλλουν στην ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης και επακόλουθης στένωσης:
- Η προχωρημένη ηλικία και το ανδρικό φύλο
- Η υπερλιπιδαιμία, καθώς τα αυξημένα επίπεδα της LDL χοληστερόλης και τα χαμηλά επίπεδα της HDL χοληστερόλης επιταχύνουν το σχηματισμό αθηρωματικών πλακών.
- Η αρτηριακή υπέρταση, αφού η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να βλάψει τα αρτηριακά τοιχώματα, προάγοντας την αθηροσκλήρωση.
- Το κάπνισμα, καθώς επιδεινώνει την αρτηριακή βλάβη και τη συσσώρευση πλάκας.
- Ο σακχαρώδης διαβήτης, ο οποίος αυξάνει την πιθανότητα αθηροσκλήρωσης μέσω των επιπτώσεών του στον μεταβολισμό των λιπιδίων και ευρύτερα στην αγγειακή υγεία.
- Το θετικό οικογενειακό ιστορικό για αρτηριοσκλήρυνση
- Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, η οποία συμβάλλει στην ανάπτυξη παραγόντων κινδύνου για αθηροσκλήρωση όπως η παχυσαρκία και η υπέρταση.
Συμπτώματα καρωτιδικής νόσου
Η καρωτιδική νόσος συνήθως παραμένει ασυμπτωματική για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ σπανιότερα εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα, που συχνά σχετίζονται με αγγειακή εγκεφαλική ισχαιμία. Πιο συγκεκριμένα, ενδέχεται να εκδηλωθούν κάποια προειδοποιητικά σημεία ενός εγκεφαλικού επεισοδίου, τα οποία ονομάζονται παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Σε αυτά συγκαταλέγονται το ξαφνικό μούδιασμα ή αδυναμία συνήθως στη μία πλευρά του σώματος, συχνότερα στο ένα χέρι ή πόδι, ενώ είναι πιθανό ο ασθενής να αδυνατεί να ελέγξει τις κινήσεις του χεριού ή του ποδιού του. Εκδηλώνεται επίσης ξαφνική δυσκολία στην ομιλία ή στην κατανόηση της ομιλίας, σε συνδυασμό με απώλεια όρασης στο ένα σύνήθως μάτι ή/και ξαφνική ζάλη. Αυτά τα συμπτώματα υποχωρούν πλήρως μέσα σε λίγα λεπτά ή το πολύ εντός 24 ωρών, ωστόσο, δεν πρέπει να αγνοηθούν. Η παρουσία ενός παροδικού ισχαιμικού επεισοδίου υποδηλώνει ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου στο άμεσο μέλλον. Τα συμπτώματα αυτά πρέπει να παρατεθούν άμεσα σε γιατρό.
Επιλογές θεραπείας για τη στένωση καρωτίδων
Η θεραπεία της καρωτιδικής νόσου εξαρτάται από την έκταση της στένωσης, την ύπαρξη συμπτωμάτων, και τη γενική κατάσταση του ασθενούς. Αρχικά γίνεται προσπάθεια συντηρητικής αντιμετώπισης με φαρμακευτική αγωγή και αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η διακοπή του καπνίσματος και η ρύθμιση της υπέρτασης, της υψηλής χοληστερίνης και του σακχαρώδους διαβήτη. Η τακτική άσκηση, η διαχείριση του αυξημένου σωματικού βάρους και η παρακολούθηση από αγγειοχειρουργό αποτελούν κυρίαρχες στρατηγικές για την ασφαλή διαχείριση της νόσου.
Εάν ωστόσο η συσσώρευση αθηρωματικών πλακών στις καρωτίδες είναι εκτεταμένη και προκαλεί σημαντική στένωση ο ασθενής διατρέχει μεγάλο κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο, οπότε άμεσα έχει ένδειξη η χειρουργική αποκατάσταση της βλάβης. Δύο είναι οι κυρίαρχες τεχνικές, (1) η ενδαρτηρεκτομή και αγγειοπλαστική με εμβάλωμα και (2) η αγγειοπλαστική με τοποθέτηση stent. Η ενδαρτηρεκτομή και αγγειοπλαστική με εμβάλωμα εκτελείται υπό γενική αναισθησία και μέσω μιας τομής στον τράχηλο απομακρύνεται η αθηρωματική πλάκα, αφήνοντας τον αυλό της αρτηρίας λείο. Η αρτηρία κλείνει με τη χρήση συνθετικού εμβαλώματος για την πρόληψη μετεγχειρητικής στένωσης. Η επέμβαση διαρκεί 1-2 ώρες και η νοσηλεία διαρκεί έως τρεις ημέρες. Η χειρουργική τεχνική αυτή παρέχει εξαιρετικά μακροχρόνια αποτελέσματα και είναι η μέθοδος εκλογής για τους περισσότερους ασθενείς.
Σήμερα υπάρχει και η ελάχιστα επεμβατική επιλογή της ενδαγγειακής – ενδοαυλικής θεραπείας της στένωσης. Η τεχνική αυτή διενεργείται υπό τοπική αναισθησία και μέθη, κατά την οποία πραγματοποιείται παρακέντηση της μηριαίας ή βραχιονίου αρτηρίας και με τη χρήση καθετήρων, ο αγγειοχειρουργός φτάνει στη στένωση της καρωτίδας. Η πλάκα διαστέλλεται με μπαλόνι και τοποθετείται νάρθηκας (stent) για να διατηρηθεί η αρτηρία ανοιχτή. Η διαδικασία περιλαμβάνει την τοποθέτηση φίλτρου για την πρόληψη εγκεφαλικών επεισοδίων από τμήματα της αθηρωματικής πλάκας. Η αγγειοπλαστική με stent για τη στένωση καρωτίδων έχει αποδειχτεί με τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις ιδιαίτερα ασφαλής και με ισάξια μακροχρόνια αποτελέσματα. Ο Αγγειοχειρουργός στο Νέο Ηράκλειο Δρ. Ευάγγελος Νικολόπουλος αντιμετωπίζει τη στένωση καρωτίδων με απόλυτη εξατομίκευση ανάλογα με την κατάσταση του ασθενούς και την έκταση της νόσου.